Bunge la Ulaya limepitisha azimio linalopendekeza kusitishwa kwa ufadhili wa fedha za maendeleo kwa Tanzania, likieleza wasiwasi juu ya mazingira ya kisiasa na ukiukaji wa haki za binadamu ulioripotiwa baada ya uchaguzi wa Oktoba 2025.
Uhusiano wa Tanzania na Umoja wa Ulaya umedumu kwa miongo kadhaa, ukijengwa juu ya misaada, mikopo nafuu, ushirikiano wa kibiashara na miradi ya mageuzi ya kiuchumi na kijamii. Ndiyo maana azimio hili limeibua mjadala mpana si tu wa kisiasa, bali pia wa kiuchumi na kidiplomasia.
Kwa miaka mingi, Umoja wa Ulaya (EU) umekuwa mmoja wa wadau wa maendeleo na wafadhili wakubwa nchini Tanzania, ikifadhili sekta za utawala bora, nishati, kilimo, miji, haki za binadamu na mageuzi ya kiuchumi.
Mamilioni ya euro yamekuwa yakiingia kupitia miradi ya moja kwa moja ya serikali na kupitia asasi za kiraia. Pendekezo la sasa la kusitisha ufadhili linatazamwa kama ishara nzito ya kisiasa, yenye athari za kifedha na kiuhusiano ambazo haziwezi kupuuzwa.
Shinikizo la kisiasa kutoka Brussels
Kupitishwa kwa azimio hili, ambalo limeungwa mkono na idadi kubwa ya wabunge wa Ulaya, ni hatua inayoashiria msimamo mkali wa Bunge hilo huko Brussels, Ubelgiji kuhusu mwenendo wa kisiasa nchini Tanzania.
Pamoja na kutaka kusitishwa kwa misaada ya kifedha, Bunge hilo pia limesisitiza wito wake wa kufanyika kwa uchunguzi huru wa madai ya mauaji, kupotea kwa watu na ukiukaji mwingine wa haki za binadamu uliofuata uchaguzi wa 2025, likisema kwamba hali hiyo “haiendani na misingi ya utawala wa sheria”.
Bunge hilo pia limetaka kuachiwa huru kwa kiongozi wa upinzani, Tundu Lissu anayekabiliwa na kesi ya uhaini, kuondolewa kwa adhabu ya kifo na kusitishwa kwa misaada ya kifedha ya moja kwa moja kwenda kwenye mamlaka za Tanzania na kuelekezwa zaidi kwenye Mashirika yasiyo ya kiserikali (NGOs), wanaharakati na waandishi wa habari.
Hii si mara ya kwanza kwa Bunge hilo kuchukua msimamo kama huu. Mwezi Mei 2025 lilipitisha azimio jingine likiitaka Serikali ya Tanzania kumwachilia huru Tundu Lissu bila masharti na kukomesha kile ilichoita ukamataji na unyanyasaji dhidi ya wapinzani, wanaharakati, watu wa makundi ya LGBTIQ+, wanahabari na asasi za kiraia. Bunge pia lilitaka kufutwa kwa hukumu ya kifo na kufanya uchunguzi huru juu ya matukio ya kupotea kwa watu na matumizi ya nguvu kupita kiasi.
Ingawa azimio la Bunge la Ulaya ni kali, halikatishi moja kwa moja ufadhili. Uamuzi wa mwisho upo mikononi mwa Tume au Kamisheni ya Ulaya. Kamisheni hii inaweza kuamua tofauti, lakini uzoefu unaonyesha kamati za bunge na bunge zikileta hoja inayoungwa mkono kwa ukubwa huu basi Kamisheni na yenyewe ulibeba kwa ukubwa huo huo.
“Kazi ya bunge la Ulaya ni kushauri na kutoa maamuzi ambayo hayana nguvu kisheria, lakini yana mantiki na yanafikisha ujumbe kidiplomasia” anasema Godwin Gonde, mchambuzi kutoka Tanzania.
Gonde anasema kama maamuzi haya yataridhiwa na Kamisheni ya Ulaya, yanaweza kuiathiri Tanzania kiuchumi na inaweza kuiathiri pia kidiplomasia katika kipindi hiki ambacho Tanzania inahitaji washirika wa kimataifa.
Kwa hoja ya Gonde, uamuzi wa Bunge kusitisha misaada ya kifedha ni ujumbe wenye uzito mkubwa, hasa kwa kuwa mwaka 2026 Tanzania ilikuwa inatarajiwa kupokea €156 milioni (takriban Sh438.7 bilioni) kwa ajili ya miradi ya maendeleo chini ya mpango wa NDICI–Global Europe.
Hizi si fedha ndogo. Kwa muktadha wa taifa kama Tanzania, kiwango hiki cha fedha ni pengo kubwa ndani ya bajeti ya maendeleo. Kwa mwaka 2024/25, bajeti ya maendeleo ilikuwa takribani Sh15 trilioni (takriban $5.8 bilioni), hivyo Sh438 bilioni (takriban $170 milioni) ni karibu asilimia 3% ya bajeti nzima ya maendeleo, sehemu ambayo serikali inaitegemea sana kutoka kwa washirika wake wa kimataifa
Ndiyo maana azimio la EU linachukuliwa kuwa tishio linaloweza kuathiri bajeti ya maendeleo, miradi ya kijamii, na hata mustakabali wa uwekezaji wa Ulaya nchini.
Katika hali ya kupungua kwa misaada ya moja kwa moja kwa serikali, uwezekano mkubwa ni EU kuhamishia fedha zaidi kwenye NGOs, wanaharakati na vyombo vya habari mtindo ulioanza kuonekana tayari.
Hii inaweza kuathiri uwezo wa serikali kupanga na kutekeleza miradi kwa mujibu wa vipaumbele vyake. Lakini Anthony Natif, mchambuzi wa masuala ya utawala bora kutoka Uganda, aliandika kwenye X akisema kuwa ingawa EU inaonekana kuchukua msimamo mkali, uhusiano wake wa kibiashara na Tanzania ni mkubwa mno kuweza kuuvunja kirahisi.
Anaonya pia kwamba uamuzi huu Bunge la Ulaya unaweza kuwa ni wa sura ya “siasa za kidiplomasia zaidi” kuliko nia ya kweli ya kukata uhusiano kati yake na Tanzania. Kwa maana kwamba Umoja wa Ulaya (EU) wananufaika zaidi na uhusiano uliopo wa kifedha na kiuchumi kuliko inavyonufaika Tanzania.
“Ni vigumu kufikiria EU ikikata uhusiano na Tanzania kwa sababu biashara yao ni kubwa, kuna kampuni zaidi ya 1,000 za Ulaya zipo nchini Tanzania… Lakini bado tunatumaini waliojeruhiwa, waliopotea au kuteswa watapata haki zao,” alisema Natif.
Fursa ya kurekebisha mwelekeo
Licha ya ukali wake, azimio la Bunge la Ulaya linaonekana zaidi kama onyo kuliko hukumu kamili. Kuna nafasi ya kurekebisha mwelekeo, hasa ikiwa serikali itachukua hatua kurudisha imani ya kimataifa kupitia uwazi wa uchunguzi, kuheshimu haki za msingi na kuruhusu mazingira salama ya kisiasa.
Serikali yenyewe ilishaonyesha wasiwasi wake juu ya athari za kimataifa zinazoweza kufuatia sintofahamu za kisiasa. Rais Samia Suluhu Hassan, akizungumza Dodoma wakati wa kuapisha mawaziri mapema mwezi huu, alikiri kwamba matukio ya yaliyoendana na ghasia za uchaguzi mkuu yanaweza kuathiri uwezo wa Tanzania kupata mikopo na ufadhili wa kimataifa.
“Rasilimali zetu ni chache, mara nyingi tunategemea kupata kutoka nje, lakini yaliyotokea yametutia doa kidogo. Huenda yakatupunguzia sifa ya kupata mikopo kwa urahisi kama tulivyopata muhula wa kwanza,” alisema akiwataka mawaziri kufunga mkanda kutafuta njia za kuongeza mapato ya ndani.
Kwa ujumla, hatua ya Bunge la Ulaya ni ishara ya mabadiliko katika namna jumuiya za kimataifa zinavyoitazama Tanzania baada ya uchaguzi wa 2025. Haijafunga milango lakini inabadili muelekeo wa mazungumzo, ikitarajiwa kwamba hatua za ndani zitachukuliwa ili kurejesha imani na kuimarisha ushirikiano uliodumu kwa miaka mingi.
Comments are closed.